Презентация "Наратай үдэр Майн 9-дохиё"

МЕЖДУНАРОДНЫЙ КОНКУРС НА РОДНЫХ ЯЗЫКАХ «ОДНА НА ВСЕХ», ПОСВЯЩЕННЫЙ ДНЮ ПОБЕДЫ «Наратай үдэр Майн 9 - дохиё!» (В солнечный день 9 Маю – поклонимся) Выполнила: Берулёва Валентина, МБОУ «Бильчирская СОШ», 10 класс Руководитель: Спасова Дарья Матвеевна, учитель бурятского языка и литературы МБОУ «Бильчирская СОШ» Осинского района Иркутской области

Илалтын үдэртэ зорюулагдана (Посвящается Великой Победе) …Хэн хэлэхэб, амида үлөө гү Хэрзэгы дайсантай тулаhан сэрэгшэ. Хара фашистнуудай хубхай толгойгоор, Хас тамгатай бутархай каскануудаар Бараглан хэлэбэл, зоригтой сэрэгшэ Баатарлиг манай нүхэр байгаал. Сүлөөтэ маргаархи үдэрэй түлөө, Сүлхөөр, жаргал –зоной түлөө Залуу эдир бэеэ үгэн, Заа бэшээр, зоригтойгоор тулалсан, Наhаа бараа. Нэрэгүй геройнуудтаа Нарата үдэр, тугаараа дохинобди! Дольён Мадасон Энэ абтаhан эпиграфэй мүрнүүд минии элинсэг баадайда тудана гэжэ би hанажа ябаhан байгааб. Харин мүнөө үедэ харахада, 1942 ондо «hураггүй хосорhон» элинсэг баабаймни Илалтын үдэр угтажа, бүхы дайн дажар алхалжа гаража, 2002 он болотор, 88 хүрэтэрөө дэлхэй дээрэ hууhан байгаа. Энээн тухай хэлээ хада, ехэ түүхэ болохо. Теэд энэ түүхэ аяар 1941 – 1945 онуудта хабаатай гээшэ.

Берулев Андрей Никитович Минии элинсэг баабай Берулев А.Н. 1914 ондо түрэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ыень бидэ мэдэнэбойбди. «Бишыханhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аамни намайе, үншэн хүбүүе, буряадууд абажа үргөө. Би бага наhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень анhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аан хонидые, үхэрнүүдые хаража, эдихэ хоолоо оложо ябаhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ым» - гэжэ Андрей Никитович хэлэдэг байhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ан юм гэжэ эсэгэмни дуулаhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень анаа хэлэнэ. Андрей Никитович бэеэрээ шамбай, мандагар эрэ хүн байгаа. Ехэ боложо, 1934 ондо буряад hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень амгатай болобо. Анисья Алексеевна Ильина Хутаанха нютагай, онхотой яhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень анай басаган байhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ан юм. Теэд шэнэ бүлэдэ хойно хойноhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень оон хоёр баатар хүбүүд түрэбэ: 1936 ондо – Борис,1940 ондо – Анатоли. Иигэжэ колхоздоо хүдэлжэ, хүбүүдээ үргэжэ, яргажа hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень уутарынь, 1941 ел болобо. Дайн… Дайнай түрүүшын үдэрнүүдтэ Андрей Никитович военкомадта татагдажа, дайнда ошобо. Анисья Алексеевна нүхэрөө дайнда үдэшөөд, хоёр бишыхан хүбүүдээрээ үлэбэ.

«Һураггүй хосороо» Ара талын хүдэлмэридэ үдэр hүүнигүй элинсэг төөдэйемни хүдэлжэ байтарынь, гэнтэ 1942 оной намарай сагта «нүхэртнай hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ураггүй хосороо» гэжэ извещени ерэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн байгаа. Анисья Алексеевна ехэ гашуудалда дайрагдаба, ехэ уйлаба, сохибо гээшэ. Теэд яахабдаа, хүбүүдээ үргэхэ, бодхоохо хэрэгтэй гэжэ шэбшээд, бэеэ шанга баряад ябадаг болобо. Дата рождения __.__.1914 Дата и место призыва __.__.1941 Боханский РВК, Иркутская обл., Усть-Ордынский БурятМонгольский НО, Боханский р-н Последнее место службы п/п 117109 Дата выбытия __.10.1942 Причина выбытия: пропал без вести Источник информации ЦАМО Номер фонда ист. информации 58 Номер описи ист. информации 977520 Номер дела ист. информации 953

Память народа Мүнөө үедэ «Память народа» гэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн сайт дээрэ өөрынгөө элинсэг баабайнгаа тухай иимэ hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень онин юумэнүүдые олобоб: Берулев Андрей Никитович Звание: рядовой Место призыва: Боханский РВК,Иркутская обл.. Усть-Ордынский Бурят-Монгольский НО, Боханский район № записи:19358367 «Һураггүй хосорбо» гэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн извещениин hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень үүлдэ, минии элинсэг баабай саашаа үшөө фашистнуудаар тулалдажа, дайлалдажа ябаа гээшэ. А.Н.Берулевой «хосоронгүй» тулалдажа ябаhүыень эли тодоор шагналнуудынь харуулна: •1942 оной декабрь hүара – медаль «За отвагу»; •1945 он – Улаан Одоной орден (орден Красной Звезды»); •1947 он - Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай II шатын орден (орден Отечественной войны II степени)

Медаль «За отвагу» «За отвагу» гэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн медаляар эрэлхэг баатаршалга харуулhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ан Совет Армиин сэрэгшэд шагнагдадаг байhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ан гээшэ. Берулев Андрей Никитович 1942 ондо эрэлхэг зориг харуулжа, «За отвагу» медаляар шагнагдаба. Баатаршалга: Гомель хотоной тулалдаанда 06.11.1942 ондо эрэлхэг зориг харуулба. Ехэ артиллерийскэ гал дүлэндэ тудаашье hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аа, өөрынгөө нүхэдүүдые ба материальна частьяа абарба. Иигэжэ сэрэгэй даабари дүүргэгдэбэ. Приказ подразделения№: 13/н от: 18.12.1943 Издан: 40 ап 4 сд 11 А Белорусского фронта Архив: ЦАМО Фонд: 33 Опись: 686044 Ед.хранения: 1517 № записи: 19358365

ПРИКАЗ № 13/Н 40 артиллерийска полк 4 Бежицкэ стрелково дивизи 11 Белорусска фронтын арми 1943 оной декабриин 10 1. 3- дахи дивизионэй 7-дохи батареин жолоошон - рядовой БЕРУЛЁВ АНДРЕЙ НИКИТОВИЧ

Улаан Одоной орден (орден Красной Звезды) Орден Красной Звезды Звание: красноармеец В РККА с 24.06.1941 года Место призыва :Боханскиий РВК ,Иркутская обл..,Усть-Ордынский Бурят – Монгольский НО,Боханский р-н №записи:31577010 Приказ подразделения№: 120/н от: 13.08.1944 Издан: 73 сдАрхив: ЦАМО Фонд: 33 Опись: 690155 Ед.хранения: 1004 № записи: 31577008

Баатаршалга : Берулев 1944 оной 29 июньда Бобруйск хотоной баруун таладахи тойруулагдаhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ан немецкэ группировкые хюдаха гэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн даабаряар пушкаяа огневой позицида тодхоогоод, машинаяа ой соо хадагалаад ябажа ябатарнь, немецүүдэй бага группа добтолжо, тулалдаан болобо. Энэ тулалдаанда Берулев хоёр немецүүдые алажа, нэгыень плендэ абаба, машинаяа немецүүдтэ буляалгангүй хамгаалба. Үшөө 1944 оной 7 – дохи июльда Бароновичевскэ аймагай Подстарино нютагай хажууда авиациин бомбежкодо оробошье hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аа, автомашинаяа эндэргээнгүй гаргаба.

Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай II шатын орден (орден Отечественной войны II степени) Дата рождения __.__.1914 Место рождения Иркутская обл., Балаганский р-н, с. Бинчир Наименование награды Орден Отечественной войны II степени Архив ЦАМО Картотека Юбилейная картотека награждений Расположение документа шкаф 3, ящик 23 Номер документа 87 Информация о донесении Номер донесения: 81625 Тип донесения: Донесения послевоенного периода Дата донесения: 29.11.1947 Название части: осинский РВК иркутской обл.

Түгэсхэл Берулев Андрей Никитович дайнай дууhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ан хойно Бэлшэр нютагтаа тэхэрижэ ерээгүй, Краснодар хотодо hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень уурижаhүан түүхэтэй. Андрей Никитович Берулев 2002 ондо наhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аа бараа. Юундэ элинсэг баабаймни амиды үлээшье hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень аа, тэхэрижэ ерээ үгыб бүлэдөө, юундэ Краснодар хотодо үлэhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень эн байгааб – энэмнай нюуса, хэншье шалтагааень мэдэнэгүй. Ганса Берулев Андрей Никитович ба Анисья Алексеевна хоюулаа мэдэнэ юм гэхээр. Би hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ананам, энэ болоhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень он ушарта дайн зэмэтэй гэжэ. Дайн эхилээгүй хада минии үбгэн баабай Борис ба дүү хүбүүниинь Анатоли үншэн үлэхэгүй байгаа гээшэ. Барандаа эхэ эсэгэтэеэ жаргажа, олон үдхэн боложо, эбтэй эетэй hэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень ууха байгаа.

Хүндэ хγшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ шэр дайнай жэлнγшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ γшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ д холодожол-холодожол байна. Эсэгэ Ороноо хамгаалгын агууехэ дайнай  γнгэрhγшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ нгэрhэн юм гэжэ бэшэгдэнэ. Хаана, ямар нютагта түрэhыень өөр аяар 75 жэл болохонь. Һара жэлнγшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ γшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ дэй ошохо бγшэр дайнай жэлнγγд холодожол-холодожол байна. Эсэгэ ри ажалай болон дайнай ветеранууд үсѳѳн боложол байна. Тиин дээрэhүээ бидэ, Агууехэ Хамгаалгын дайнда хабаадагшадай гуша дүшэнэр, элинсэг хулинсагуудаа нэрэнүүдые, баатаршалгануудые мартангүй, хододоо hүанажа ябаял – хэнэй наhүанай хүсөөр энэ hүайхан дэлхэй дээрэ жаргалтай ажаhүуунабди! Наратай үдэр Майн 9 – дэ- барандаа дохиё!