Ачык дәрес эшкәртмәсе Тема:”Каз өмәсе” 6нчы сыйныф укучылары өчен Рус төркемнәре

Гарифуллина Гөлсирень Мәхмүт кызы

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Татарстан Республикасы Лениногорск муниципаль районының

“Лениногорск шәһәре беренче төп гомуми белем бирү мәктәбе” муниципаль бюджет белем бирү учрежденисе

Ачык дәрес эшкәртмәсе

Тема:”Каз өмәсе”

6нчы сыйныф укучылары өчен

Рус төркемнәре

Тема:”Каз өмәсе”

Максат:Бәйләнешле сөйләм телен үстерү.Татар халкының гөреф-гадәтләре белән таныштыру.Татар халык авыз иҗатын өйрәнүгә кызыксыну уяту.Эстетик зәвык тәрбияләү.

Җиһаз:1)Йорт кошлары рәсемнәре(тавык,чеби,әтәч,үрдәк,каз)

2)Татар халык ашлары рәсемнәре(бәлеш,өчпочмак,аш)

3)”Каз өмәсе”рәсеме.

4)Хатлар.

6)”Татар теле” китабы 6класс.

Дәрес барышы

Исәнләшү.

-Исәнмесез,балалар!

-Исәнмесез,саумысыз!

-Хәерле көн,укучылар!

-Имин үтсен көнегез!

Фонетик күнегү:татар теленә хас авазларны дөрес әйтергә өйрәнү.

Җә-җә җә-җү

Җә-җе-җү

Һә-һе-һө

Һә-һө-һү.

Ишек шакыйлар.

Укытучы:Керегез.(Хат ташучы керә)

Хат ташучы:Исәнмесез!Бу 6нчы сыйныфмы?

Балалар:Әйе.

Хат ташучы:Сезгә хатлар бар.

Укучылар:Рәхмәт.

Хат ташучы:Сау булыгыз.

Укытучы.Хатны ачканчы ,бүген өйрәнәсе тема белән таныштырып китәм.Ул йорт кошлары һәм шуларның берсе белән бәйле булган бәйрәм турында .

Йорт кошлар-домашние птицы.

Әйдәгез конвертларның берсен ачып ,укыйк әле. Балалар,безгә табышмаклар җибәргәннәр,аларга җавап табыгыз дигәннәр.

1.Канаты бар,аягы юк

Үзе йөзә алмый.(Тавык)

Укучылар,кем тавык турында шигырь белә.(Бер укучы тавык турында шигырь сөйли)

2.Йомры,йомшак

Сары йомгак

Йөгереп йөри чирәмдә.(Чеби)

(Чеби турында шигырь укыла)

3.Иртән иртә тора

Матур итеп кычкыра(Әтәч)

(Әтәч турында шигырь укыла.)

4.Соскы борын бакылыдк

Күп сөйләшә такылдык.(Үрдәк)

(Үрдәк турында шигырь укыла)

5.Суда тора,күктә оча

Җирдә йөри

Ит белән сыйлый.(Каз)

(“Каз бәбкәсе“дигән шигырь укыла)

(Һәр табышмакның җавабын тапкан саен рәсемен әлеп куябыз)

Укытучы.Шулай итеп йорт кошлары нинди кошлар:

Укучылар.-Тавык,чеби,әтәч,үрдәк,каз.

Укытучы.Бу кошларны нигә йорт тирәсендә асырыйлар,алар нәрсә бирәләр.

Укытучы-Чөнки алар ит,йон,йомырка бирәләр.

Укытучы.Бу кошлар арасында иң зуры-каз.Безнең бабаларыбыз казны элек-электән үк күп итеп асраганнар.Казларны чистарту бик авыр булган,күп вакыт алаган.Шуңа күрә өмә ясап,кызлар чакырып чистартканнар.Ул”Каз өмәсе“ дип аталган.Каз өмәсе көннәр салкынайгач,кар яугач-ноябрь,декабрь айларында үткәрелә.

Сүзлек эше.

Каз өмәсе-коллективное обработка гусей.

Ит-мяса.

Йон-перья.

Күкәй- яйцо.

Укытучы.Бу эшне бик яхшы эшләдек , 2нче конвертны ачабыз.Безгә дәреслектән‘’Каз өмәсе -авыл тормышының бизәге’’дигән текстны укырга,тәрҗемә итәргә,сорауларга җавап бирергә,диелгән.

Үзем укып чыгам,таныш булмаган сүзләрне билгеләп барыгыз,бергәләп тәрҗемә итәрбез.

Ә хәзер чиратлашып укыйбыз,тәрҗемә итәбез.Бер укучыдан сөйләтеп карыйбыз.

Сораулар.

-Безнең борынгы әби-бабаларыбыз казны ни өчен яратканнар?

-Каз авыл тормышының бизәге булган.

- “Каз өмәсе “нинди бәйрәм ул?

-Татар халкының яраткан бәйрәме.

-Каз мамыгыннан нәрсә ясаганнар?

-Каз мамыгыннан мендәр, түшәк ясаганнар

-Каз итеннән нинди аш-су әзерләгәннәр?

-Каз итеннән бәлеш, өчпочмак пешергәннәр.

Укытучы.Эшне яхшы эшләдегез,хәзер3нче конвертны ачабыз.

Безгә текстан сыйфатларны табып ,әйтегез -диелгән.

Укучылардан биремнең тәрҗемәсен әйттерү

Укучылар,.сыйфат нәрсә ул?

-Прилагательное .

Бер укучы текстны укый,сыйфатларны таба.

Сыйфатлар:тәмле,каклаган.

Сүзлек эше.

Каклаган-вяленный.

Укытучы.Бу эшне дә эшләдек,алга таба 4нче конвертны ачабыз.Карточкаларда эш,диелгән

Мин сезнең һәрберегезгә карточкалар таратам.Җөмләләр төзеп язарга, русчага тәрҗемә итәргә кирәк диелгән.)

1.Чеби,казга,ияреп,суда йөзә.

Бәбкә,тавыкка,ияреп,чирәм үпли.

2.Су буенда 3 Каз йөри

Ишек алдында 5 Үрдәк йөзә

Урамда 10 Чеби йөри

3.Иртәгә Каз бәлеше пешерде

Бүген Әни коймак пешерер

Кичә аш пешерә

4.Казлар урамда чирәм чукыйлар

Үрдәк елгада бака тота

Тавык яр буенда үләм чүпли

5.Мин коймак яратасың

Син бәлеш яратам

Ул аш ярата

6.Алсу казлар.. ашата

Марат үрдәкләр.... көтә

Галия чебиләр.... эзли

7.Әни каз мамыгыннан мендәр ясый.

Әби түшәк ясый

Балалардан берәм-берәм җөмләләрне укытабыз.

ДЖОТ ТОТС методын кулланып “Бәйрәмнәр” темасына сүзләр.

Укытучы.Эшне бик яхшы башкардыгыз ,5нче конвертны ачыйк.

Шигырь юлларын укыгыз,эчтәлегенә туры китереп диалаог төзегез.диелгән(Биремне тәрҗемә итәбез)

Сүзлек эше.

Каз йолкыйлар-вычипывают гусей.

Ызбада-в избе.

Өмә-коллективная работа.

Күзе төшү-положить глаз,приглинуться

Каз йолкыйлар кызлар,

Алар өчен

Коймак пешә һәрбер ызбада.

Егетләрнең күзе төшмиме соң

Өмәгә дип килгән кызларга.

Укытучы.Игътибар белән тыңлагыз шигырьне үзем укыйм ,бергәләп тәрҗемә итәрбез. Укучылар укып чыгалар.Бер-ике минут вакыт бирәм.Шигырьдәге тыныш билгеләрен карыйбыз.Җөмләләрне укыйбыз.

Сораулар.

-Кызлар нишлиләр?

-Кызлар каз йолкыйлар.

-Аларга нәрсә пешә?

-Аларга коймак пешә.

-Каз өмәсенә кемнәр килә?

-Каз өмәсенә егетләр килә.

Ә хәзер диалаог төзибез,укыйбыз.

-Кызлар кая килгәннәр?

-Кызлар өмәгә килгәннәр.

-Өмәгә тагын кемнәр килгән?

-Өмәгә егетләр дә килгән.

_Алар нәрсә ашыйлар?

-Алар коймак ашыйлар.

Укытучы.Диалогларыгыз бик матур төзелде,6-конвертны ачабыз.Хәтер диктанты язарга .

Хәтер диктантының тексты тактада.Бер кат укып чыгам.Бергәләп тәрҗемә итәбез.

Көз җитүгә бәбкә белән

Бар ишегалды тулган.

Бер оя каз бәбкәләре

Бер ишегалды булган

Диктантны хор белән укыйбыз.

-Сүз нәрсә турында бара?

-Сүз бәбкәләр турында бара.

-Нинди ел фасылы?

-Көз.

-Алар кайда?

-=Бәбкәләр ишегалдында

-Бәбкәләр күпме?

-Бәбкәләр бер оя.

-Алар күпме булган?

-Бер ишегалды булган.

“Бер оя” сүзенә аңлатма бирелә,рәсемнәр күрсәтелә.Кычкырып укыйбыз.Вакыт бирелә, шигырьне каплыйбыз,укучылар истә калдырганны язалар.Укучылар язгач, яңадан шигырьне ачабыз,укучылар тикшерәләр .Эшкә нәтиҗә ясыйбыз.

Укытучы.7нче конверт бик матур итеп ясалган.Ник алай икән?Конвертны ачабыз.

Дәрескә йомгак ясарга,рәсем буенча сөйләшү оештырырга,диелгән.Биремне тәрҗемә итәбез.

Тактага “Каз өмәсе”рәсеме эленә,сорауларга җаваплар әйтелә.

-Бу рәсемдә нәрсә күрәсез?

-Рәсемдә каз өмәсе ясалган.

-Рәсемдә кемнәр ясалган?

-Рәсемдә кызлар ясалган.

-Кызлар нишлиләр?

-Кызлар каз йолкыйлар.

-Каз өмәсе нинди бәйрәм?

-Татар халык бәйрәме.

-Каз өмәсен ни өчен үткәргәннәр?

-Күп кеше эшләгәч җиңел.

-Каз нигә кирәк?

-Каз авыл тормышының бизәге.

-Йорт кошларыннан нинди кошларны беләсез?

-Йорт кошлары :каз, үрдәк, тавык, әтәч,чеби.

Укучылардан аерым-аерым рәсем буенча хикәя сөйләтәбез.

Укытучы.Менә без бүген татар халкының каз өмәсе турында белдек.Башка бәйрәмнәрен , йолаларын алдагы сыйныфларда да өйрәнербез әле.Менә соңгы хатка җиттек.8нче конвертны ачабыз.Безгә өй эше бирелгән.

Өй эше.”Каз өмәсе”хикәясен сөйләргә.

1.Канаты бар,аягы юк

Үзе йөзә алмый.(Тавык)

Укучылар,кем тавык турында шигырь белә.(Бер укучы тавык турында шигырь сөйли)

2.Йомры,йомшак

Сары йомгак

Йөгереп йөри чирәмдә.(Чеби)

(Чеби турында шигырь укыла)

3.Иртән иртә тора

Матур итеп кычкыра(Әтәч)

(Әтәч турында шигырь укыла.)

4.Соскы борын бакылыдк

Күп сөйләшә такылдык.(Үрдәк)

(Үрдәк турында шигырь укыла)

5.Суда тора,күктә оча

Җирдә йөри

Ит белән сыйлый.(Каз)

(“Каз бәбкәсе“дигән шигырь укыла)

(Һәр табышмакның җавабын тапкан саен рәсемен әлеп куябыз)

2.Безгә дәреслектән‘’Каз өмәсе -авыл тормышының бизәге’’дигән текстны укырга,тәрҗемә итәргә,сорауларга җавап бирергә,диелгән.

Эшне яхшы эшләдегез,хәзер3нче конвертны ачабыз.

Безгә текстан сыйфатларны табып ,әйтегез -диелгән.

Укучылардан биремнең тәрҗемәсен әйттерү

Укучылар,.сыйфат нәрсә ул?

-Прилагательное .

Бер укучы текстны укый,сыйфатларны таба.

Сыйфатлар:тәмле,каклаган.

Сүзлек эше.

Каклаган-вяленный.

Укытучы.Бу эшне дә эшләдек,алга таба 4нче конвертны ачабыз.Карточкаларда эш,диелгән

Мин сезнең һәрберегезгә карточкалар таратам.Җөмләләр төзеп язарга, русчага тәрҗемә итәргә кирәк диелгән.)

1.Чеби,казга,ияреп,суда йөзә.

Бәбкә,тавыкка,ияреп,чирәм үпли.

2.Су буенда 3 Каз йөри

Ишек алдында 5 Үрдәк йөзә

Урамда 10 Чеби йөри

3.Иртәгә Каз бәлеше пешерде

Бүген Әни коймак пешерер

Кичә аш пешерә

4.Казлар урамда чирәм чукыйлар

Үрдәк елгада бака тота

Тавык яр буенда үләм чүпли

5.Мин коймак яратасың

Син бәлеш яратам

Ул аш ярата

6.Алсу казлар.. ашата

Марат үрдәкләр.... көтә

Галия чебиләр.... эзли

7.Әни каз мамыгыннан мендәр ясый.

Әби түшәк ясый

Менә соңгы хатка җиттек.8нче конвертны ачабыз.Безгә өй эше бирелгән.

Өй эше.”Каз өмәсе”хикәясен сөйләргә.

Укытучы.Эшне бик яхшы башкардыгыз ,5нче конвертны ачыйк.

Шигырь юлларын укыгыз,эчтәлегенә туры китереп диалаог төзегез.диелгән(Биремне тәрҗемә итәбез)

Сүзлек эше.

Каз йолкыйлар-вычипывают гусей.

Ызбада-в избе.

Өмә-коллективная работа.

Күзе төшү-положить глаз,приглинуться

Каз йолкыйлар кызлар,

Алар өчен

Коймак пешә һәрбер ызбада.

Егетләрнең күзе төшмиме соң

Өмәгә дип килгән кызларга.

Укытучы.Игътибар белән тыңлагыз шигырьне үзем укыйм ,бергәләп тәрҗемә итәрбез. Укучылар укып чыгалар.Бер-ике минут вакыт бирәм.Шигырьдәге тыныш билгеләрен карыйбыз.Җөмләләрне укыйбыз.

Сораулар.

-Кызлар нишлиләр?

-Кызлар каз йолкыйлар.

-Аларга нәрсә пешә?

-Аларга коймак пешә.

-Каз өмәсенә кемнәр килә?

-Каз өмәсенә егетләр килә.

Ә хәзер диалаог төзибез,укыйбыз.

-Кызлар кая килгәннәр?

-Кызлар өмәгә килгәннәр.

-Өмәгә тагын кемнәр килгән?

-Өмәгә егетләр дә килгән.

_Алар нәрсә ашыйлар?

-Алар коймак ашыйлар.

Укытучы.Диалогларыгыз бик матур төзелде,6-конвертны ачабыз.Хәтер диктанты язарга .

Хәтер диктантының тексты тактада.Бер кат укып чыгам.Бергәләп тәрҗемә итәбез.

Көз җитүгә бәбкә белән

Бар ишегалды тулган.

Бер оя каз бәбкәләре

Бер ишегалды булган

Диктантны хор белән укыйбыз.

-Сүз нәрсә турында бара?

-Сүз бәбкәләр турында бара.

-Нинди ел фасылы?

-Көз.

-Алар кайда?

-=Бәбкәләр ишегалдында

-Бәбкәләр күпме?

-Бәбкәләр бер оя.

-Алар күпме булган?

-Бер ишегалды булган.

“Бер оя” сүзенә аңлатма бирелә,рәсемнәр күрсәтелә.Кычкырып укыйбыз.Вакыт бирелә, шигырьне каплыйбыз,укучылар истә калдырганны язалар.Укучылар язгач, яңадан шигырьне ачабыз,укучылар тикшерәләр .Эшкә нәтиҗә ясыйбыз.

Укытучы.7нче конверт бик матур итеп ясалган.Ник алай икән?Конвертны ачабыз.

Дәрескә йомгак ясарга,рәсем буенча сөйләшү оештырырга,диелгән.Биремне тәрҗемә итәбез.

Тактага “Каз өмәсе”рәсеме эленә,сорауларга җаваплар әйтелә.

-Бу рәсемдә нәрсә күрәсез?

-Рәсемдә каз өмәсе ясалган.

-Рәсемдә кемнәр ясалган?

-Рәсемдә кызлар ясалган.

-Кызлар нишлиләр?

-Кызлар каз йолкыйлар.

-Каз өмәсе нинди бәйрәм?

-Татар халык бәйрәме.

-Каз өмәсен ни өчен үткәргәннәр?

-Күп кеше эшләгәч җиңел.

-Каз нигә кирәк?

-Каз авыл тормышының бизәге.

-Йорт кошларыннан нинди кошларны беләсез?

-Йорт кошлары :каз, үрдәк, тавык, әтәч,чеби.

Укучылардан аерым-аерым рәсем буенча хикәя сөйләтәбез.